Buuggan "Waad riyootaye, runtu waa maxay?" Sida uu Ilaahay u abuuray soo jeedka ayuu hurdadana u abuuray.
Arrimo ayuu Ilaahay qofka ku tusaa hurdadiisa, si iyaga oo dhacdooyin ah uu ugu arko soojeedka. Arrinta ugu weynee riyooyinku ay faa'iidaynayaan ayaa ah in dadka loo sheego waxyaabaha ay uga baahan yihiin nolol maalmeedkooda, gaar ahaan nebiyada dhimashadooda ka dib, maxaa yeelay waxyigii baa is taagay. Sida xadiiskii Bukhaari iyo Muslim ay soo weriyeen ee nebigu (N.N.K.H) ku yidhi: “Haddii wakhti aakhirku soo dhawaado qofka muslimka ah riyadiisu maba beenawdo.
islaamkuna waa diin xaq ah oo caqiido fiican" Qofka bini-aadamka ahna uma aragto in uu yahay dhiig, dhoobo iyo cad, Waayo Diinta islaamku waxay u aragtaa qofku in uu yahay mid leh jidh, caqli iyo ruux, kuwaas oo mid waliba baahi gaar ah uu leeyahay. Ruuxa aan Ilaahay aamminsanayn ruuxdana ma aamminsana. Riyooyinka waxaa aasaas u ah ruuxda, cilmiga iyo qaybka cilaaqada ka dhayan diinta islaamkuna aad bay riyooyinka uga hadashay.
Riyada dhabta ahi sida uu nabigu sheegay (N.N.K.H), xadiiskii Caa'isha ee Bukhaari iyo Muslim ku sugnaayeen. Waa tii Caa'isha lahayd: "Markii ugu horraysay nebiga waxyiga ayaa u iman jiray isaga oo riyo ah, sida waaga berigiisa ayuuna u arki jiray riyadaas". Riyadu waa qayb nebinnimada ka mid ah waayo, qaybka in ka mid ah ayaa la ogaanayaa. Sida uu nebiguba (N.N.K.H) ku yidhi xadiiskii Anas ee Bukhaari ku sugnaa: “Riyada wanaagsan ee qofka wanaagsani arko ama loo arkaa waa qayb ka mid ah afartan iyo lixda qaybood ee Nebinnimada".
Halka axaadiis kale oo nebiga ka soo aroortay ay sheegayaan: "In ay riyadu tahay qayb ka mid ah toddobaatan qaybood oo nebinnimada ah". Waana axaadiis sugan. Sidii uu nebigu yidhi (naxariisi korkiisa ha ahaatee). xadiiskii Ibnu Cabbaas ee Saxiixu-Muslim ku sugnaa: "Bushaarooyinkii nebinnimada waxaa ka hadhay oo qudha riyada uu addoonka wanaagsani arkayo ama loo arko". Culimadu waxa ay yidhaahdeen xadiiskaa micnihiisu waxa weeye: "Waxyigu dhimashadii nebiga ayuu ku go 'ay, waxaa keli ah ee ka hadhay, lagana dhaxlay, laguna ogaan karo, waxaa dhici doona waa riyada".
Riyooyinku waa mawduucii qisadii Nebi Yuusuf (naxariis iyo nabad galyo korkiisa ha ahaatee). Cilmiga fasiraadda riyooyinku waa aqoontii ilaahay ku galladay Nebi Yuusuf. Nebi Ibraahin isaga oo da' weyni ku dhalay, waa kii ku riyooday isaga oo inankiisii gawracaya; kamana uu baqan ee waa kii gawraca fulintiisa u dhaqaaqay, sidiina inankiisii ugu sheegay: ee isna uu ka aqbalay.
Waayo riyada nebiyadu waa waxyi. Sheekh Sacdi markuu fasirayay suuratu Yuusuf wuxu yidhi: "Cilmiga cabbiraadda riyooyinku waa qayb ka mid ah culuumta sharciga ah, qofkayna tahay in uu barto iyo in uu dadka kaleba baro. Halkaa oo uu ajarna ka helayo, waayo fasiraadda riyooyinku waxa ay soo hoos gelaysaa Fatwada, sida uu Ilaahayba ku yidhi qur'aankiisa.
قضي الأمر الذي فيه تستفتيان
Uma bannaana qofka aan garanaynin ee aan aqoon u lahayni in uu isku dayo cilmiga farsiraadda riyooyinka. Waayo cilmigan fasiraadda riyooyinka culimo faro badan ayaa dhex galay oo ay ugu caansanaayeen; Ibnu khalduun iyo kitaabkiisii caanka ahaa ee "Muqaddimah”. Waxa uu ku yidhi “Cilmiga fasiraadda riyooyinku waa cilmi culuumta shareecada ka mid ah. Barashadiisuna muhim tahay, in wax laga qoraana ay ka sii muhiim san tahay".
Ibnu Al Qayim Al jawsiyah, waxa uu ku sheegay kitaabkiisii (Saad Al Macaad) cilmiga fasiraadda riyooyinku waa xaq, maxaa yeelay riyadu waxay xidhiidh la leedahay waxyiga hurdada oo qayb iyana ka ah laamaha Nebinnimada. Shawkaani waxa uu ku sheegay kitaabkiisii (Fatxi Al-qadiir), inay ummaduhu isku raaceen in dadka fasira riyooyinku, waxyaalaha ay ka warramaan la arko.
Isla jeerkaasna tirada culimadii wax fasiri jirtay ayaa ka koobnaayeen (Toddoba kun iyo shan boqol oo qof) sida uu sheegayo kitaabka (Dabaqaat Al-Mucabiriin) ee uu qoray Al- Xasan Al-Khalaal. Ugu dambayntii, buuggani waxa uu si faahfaahsan kuu dhacsiin doonaa, cilmi aan afkeenna hore ugu qornayn.
Waa maxay Riyadu?
Riyada waxaa lagu micneeyaa haddii la qeexayo fasiraado kala geddisan. Balse, Dhiganeheenan waxa aynu ku soo qaadanaynaa qeexitaan kooban, oo ku saabsan riyada iyo waxa ay tahay. Riyadu waa silsilado isku xidhiidhsan oo khayaali u badan, kana dhacda huradada dhexdeeda. Halka marmar ay tahay wax aan isku xidhiidhsanayn, run iyo waxyaabo badan oo qayrul macquul ahna laga heli karo.
Ka sheekaynta riyooyinka wakhtigan xaadirka ahi waa mawduuc aad u mihiim ah. Maxaa yeelay xaqii iyo baadilkii ayaa iskaga keen qaldamay. In ka mid ah dadka ayaa waxa ay ku talax tageen fasiraadda riyooyinka, oo halkii diinta islaamku inoo xadaysay dhaafiyey. Kana dhigay in riyadii waajibaad sharciya laga fahmayo.
Kuna saabsan cibaadadii, dhimashadii, noloshii, nebinimadii, arsaaqdii iyo qaybkiiba, oo aan illaahay mooyee cid kale garan kirin. In kale oo dadkaa ka soo horjeeda, ayaa fudaydsaday riyadii, oo ka soo qaaday in ay tahay wax been ah oo aan jirin. Qofka riyoodaana u bahan yahay in dhakhtar naf-siya loo geeyo si looga dabiibo cudurka haya.
4 thoughts on “WAAD RIYOOTEE RUNTU WAA MAXAY (FREE)”
Fahma Maxamed
Waxaan kaa faaiiday waxyaabo badan allaha ku sharfo wallkey ajar iyo xasanaaad aan lasoo kobo karin allaha ku siiyo hor mar wacan iyo guul AYaan kuu rajeenaaa insha allah🤲🥰
Waxaan kaa faaiiday waxyaabo badan allaha ku sharfo wallkey ajar iyo xasanaaad aan lasoo kobo karin allaha ku siiyo hor mar wacan iyo guul AYaan kuu rajeenaaa insha allah🤲🥰
Mahadsanid Abaayo
M.a wll jzkallah runtii cilmigaga allaha kuu ziyadiyo waxybo kale oo badan wad gaadhi I.a
Dambigaga alle ha dhaafo wlle